خبرنگار: جناب آقای سمساریلر، شما سال‌ها در حوزه حمل‌ونقل بین‌المللی فعالیت داشته‌اید. لطفاً بفرمایید وضعیت امروز این صنعت به‌طور کلی چگونه است؟
سمساریلر:
حمل‌ونقل بین‌المللی ایران امروز در یکی از حساس‌ترین و پیچیده‌ترین دوره‌های خود قرار گرفته است. این صنعت حیاتی، که نقشی کلیدی در صادرات، واردات و ترانزیت کشور دارد، متأسفانه با دخالت و تصمیم‌سازی بیش از ۲۴ نهاد و وزارتخانه مواجه است. نبود مدیریت واحد و انسجام تصمیم‌گیری، باعث رکود، سردرگمی و افزایش هزینه‌های عملیاتی در این حوزه شده است.
مشکلاتی مانند عدم صدور ویزا برای رانندگان، حذف ایران از کمیسیون بیمه سبز، توقف‌های چندروزه در مرزها به دلیل سامانه‌های ناکارآمد، و بی‌ثباتی مقررات، بخش عمده‌ای از ظرفیت حمل کشور را مختل کرده است.
بحران کارنه‌تیر و تصمیم ناگهانی اتاق بازرگانی
خبرنگار: موضوع افزایش ناگهانی نرخ کارنه‌تیر توسط اتاق بازرگانی اعتراض‌های گسترده‌ای ایجاد کرده است. لطفاً توضیح دهید.
سمساریلر:
اتاق بازرگانی ایران در ارتباط با سازمان IRU و گمرک تنها مؤسسه ضامن است و نقش سیاست‌گذاری ندارد.
با این حال طی سالیان گذشته بدون تشکیل کمیسیون کارنه‌تیر — که در گذشته با حضور نمایندگان وزارت بازرگانی، سازمان حمل‌ونقل و گمرک فعال بود — به‌صورت یک‌جانبه اقدام به اتخاذ تصمیمات کلیدی کرده است.
اوج این روند، تصمیم اخیر اتاق ایران برای افزایش ۱۲۰ درصدی نرخ کارنه‌تیر است؛ تصمیمی که:
• بدون اطلاع قبلی
• بدون مشورت با انجمن‌های صنفی
• و حتی بدون اطلاع وزارت صمت، گمرک و سازمان راهداری
اتخاذ شده است.
این اقدام ناگهانی، قراردادهای شرکت‌ها را و صاحبان کالا را با خسارت سنگین مواجه می‌کند و عملاً قدرت رقابت حمل‌ونقل ایران را کاهش می‌دهد.
تصمیم جدید اتاق علاوه بر گران کردن قیمت کارنه‌تیر برای شرکت‌های کریر، قیمت صدور گواهی برای تمدید پروانه فعالیت شرکت‌های فورواردر را نیز افزایش داده است. همچنین شرکت‌ها را مجبور به ابطال ضمانتنامه‌های بانکی در اختیار داشته و پرداخت مبلغ پنجاه میلیون تومان وجه نقد به حساب بانکی اتاق نموده است.
این اقدام نیز، همانند افزایش نرخ کارنه‌تیر، بدون مشورت با تشکل‌های صنفی انجام شده است.
آثار تصمیمات ناگهانی بر تجارت کشور
خبرنگار: این نوع تصمیم‌ها چه پیامدی برای تجارت خارجی دارد؟
سمساریلر:
هر تصمیم شتاب‌زده و بدون مشورت، چه در بخش صادرات و چه در واردات و ترانزیت، می‌تواند به از دست رفتن بازارهای بین‌المللی منجر شود.
صنعت حمل‌ونقل با دقیقه و ثانیه رقابت می‌کند. شرکت‌ها نمی‌توانند قراردادهای خود با شرکای خارجی را بر اساس تصمیمات ناگهانی و غیرقابل پیش‌بینی تنظیم کنند.
نتیجه این روند چیزی جز واگذاری بازار به رقبا نیست.
وضعیت بحرانی زیرساخت‌ها، مرزها و ناوگان
خبرنگار: به برخی مشکلات ساختاری اشاره کردید. لطفاً مهم‌ترین موارد را بیان کنید.
سمساریلر:
- عدم صدور ویزا برای رانندگان که مسیرهای اروپایی را مختل کرده است.
- اخراج ایران از کمیسیون بیمه سبز در سال ۲۰۲۴ به دلیل عدم پرداخت خسارت‌ها و حق عضویت.
- محدودیت گواهی تردد (دوزولا) که کشورهای اروپایی برای ناوگان ایران صادر می‌کنند و با توجه به تعداد کم، زود تمام شده و موجب توقف ناوگان می‌شود.
- سامانه‌های متعدد و ناکارآمد که نه تنها تسهیل‌گر نیستند بلکه توقف چندروزه در مرزها ایجاد کرده‌اند.
- بی‌ثباتی در قوانین، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها که قابلیت برنامه‌ریزی را از شرکت‌ها گرفته است.
- عدم کفایت معیارهای صدور پروانه شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی
مدرک فیاتا یا ایرو لازم است، اما اصلاً کافی نیست؛ نبود تجربه عملی آسیب‌زننده است.
مرزها؛ گلوگاهی که هر روز تنگ‌تر می‌شود
خبرنگار: وضعیت مرزهای ایران چگونه است؟
سمساریلر:
نبود مدیریت واحد، کمبود تجهیزات، سامانه‌های متضاد و تعدد سازمان‌های فعال در مرزها موجب توقف‌های طولانی شده است. کامیون‌ها بعضاً چند روز در صف می‌مانند. این مسئله مستقیم بر سرعت حمل، هزینه نهایی و اعتبار بین‌المللی شرکت‌های ایرانی تأثیر می‌گذارد.
در کنار این مشکلات، موضوع «باک پُر» نیز به یکی از چالش‌های عملی ناوگان در برخی مرزها تبدیل شده است.
جمع‌بندی و پیام پایانی
خبرنگار: اگر نکته‌ای برای جمع‌بندی دارید، بفرمایید.
سمساریلر:
فعالان حمل‌ونقل بین‌المللی با وجود تمام مشکلات داخلی و خارجی تاکنون اجازه نداده‌اند رقبا بازار ایران را تصاحب کنند.
اما ادامه این مسیر بدون تغییر رویکرد و اصلاح ساختارها امکان‌پذیر نیست.
از دولت، وزارتخانه‌های مرتبط و مسئولان تجارت خارجی کشور انتظار داریم با مشارکت صنف و نگاه کارشناسی، اصلاحات اساسی و فوری در حوزه حمل‌ونقل بین‌المللی انجام دهند.
حمل‌ونقل، شریان حیاتی تجارت ایران است و اگر این صنعت زمین‌گیر شود، اقتصاد کشور به طور مستقیم آسیب خواهد دید.
